گروه اقتصادی- نفیسه زمانی نژاد
در پی افزایش نرخ کالاهای مختلف، گرانی نان نیز مباحث فراوانی را به دنبال داشته است. به این دلیل که نان در سفره‌های ایرانی جایگاه قابل‌توجهی ایفا می‌کند و اکنون در تعدادی از استان‌ها با افزایش قیمت مواجه شده است.
بر اساس آخرین بررسی‌های بانک مرکزی در بودجه خانوارها، حدود ۱.۷ درصد از مصارف خانوار مربوط به نان و غلات است و این بیانگر تأثیر همین میزان بر سفره مردمی است و نشان می‌دهد تا چه میزان گرانی این ماده غذایی برای مصرف‌کنندگانش، نگران‌کننده است.
از طرفی هم از آخرین افزایش قیمت نان حدود یک سال گذشته و در این مدت مواد اولیه و هزینه‌های نانوایان افزایش بی‌سابقه‌ای نسبت به مدت مشابه در سال‌های قبل داشته، به‌طوری‌که این قیمت‌ها کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد. این عدم تناسب میان قیمت نان و هزینه‌ها موجب شده تا فعالان این عرصه از مدت‌ها قبل خواستار افزایش نرخ نان شوند.
بااین‌حال گفته می‌شد قیمت مصوب نان، همان نرخ سال گذشته است تا آنکه به‌تدریج زمزمه گرانی این قوت غالب مردم، شنیده شد و با وجود تکذیب افزایش نرخ، سرانجام گرانی مصوب نان به‌طور رسمی در تعدادی از استان‌ها اعلام شد.
*گرانی نان در دشوارترین شرایط اقتصادی
در رابطه با گرانی نان، فعالان این بخش می‌گویند، با توجه به نرخ تورم و افزایش سایر هزینه‌ها از ستاد تنظیم بازار، خواستار افزایش ۳۰ تا ۴۰درصدی قیمت نان شده، حتی عده‌ای هم از پیشنهاد افزایش ۵۰ درصدی نرخ نان خبر می‌دهند، که در مناطق مختلف با درصدهایی متفاوت به تصویب رسیده است.
اما چه شد که این بار قرعه به نام نان درآمد و باوجود وعده‌های مسئولان، به‌تدریج نرخ آن افزایشی شد؟ آن‌هم در برهه‌ای که اغلب دهک‌های جامعه گرفتار شرایط اقتصادی ناخوشایندی هستند.
عده‌ای از نرخ خرید تضمینی، برخی از تأثیر دلار عده‌ای هم از افزایش هزینه‌های پخت نان ،نام می‌برند. در این میان برخی بر این باورند که قیمت آرد به دلیل اعلام خرید تضمینی گندم در بازار آزاد به یک‌باره افزایش یافته و به بازار شوک وارد شد. به عبارتی قیمت ۴ هزارتومانی خرید تضمینی گندم این احتمال را به برخی داد که ممکن است با این قیمت، کاشت گندم در سال آینده کاهش داشته باشد. بنابراین برخی محتکران شروع به احتکار آرد کردند. بعد از اعلام نرخ خرید تضمینی آرد که در سامانه به قیمت هر کیسه ۵۰ هزار تومان خریده می‌شد، هر کیسه در بازار آزاد به ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار تومان رسید. نانوایی‌ها کسری آرد خود را از بازار آزاد تأمین می‌کنند و از چند روز گذشته وقتی آرد سهمیه‌شان را تمام کردند برای خرید نان آزاد اقدام کردند، اما با آرد گران‌تر از حد انتظار بعضی از واحد‌های کوچک‌تر مجبور شدند فعالیت خود را تعطیل تا دوباره سهمیه آرد به دستشان برسد.
برخی هم نرخ ارز را مقصر این ماجرا می‌دانند. زیرا هم‌اکنون سه نرخ دولتی که به نانوایی‌های دولتی داده می‌شود، نرخ آزاد پز و بازار آزاد یا سیاه در بازار وجود دارد. بدیهی است نرخ بازار آزاد تحت تأثیر افزایش قیمت ارز و همچنین رشد تورم افزایشی بوده است. بنابراین برخی نانوایان آزاد پز که قبلاً آرد موردنیاز خود را از این بازار تأمین می‌کردند عملاً با توجه به افزایش قیمت‌ها و ثابت بودن نسبی قیمت نان از تهیه آرد با قیمت‌های جدید ناتوان شده و عملاً از چرخه تولید نان خارج شدند. بنابراین بار آن‌ها به دوش نانوایی‌های دولتی تحمیل‌شده است.
در این میان، افزایش قیمت ارز یک موضوع دیگر را رونق بخشیده و آن‌هم قاچاق آرد است. به عبارتی فاصله قیمت آرد در داخل با آن‌سوی مرز‌ها فاصله چندین هزارتومانی را نشان می‌دهد، که نقص‌های موجود در سیستم توزیع، ضرورت افزایش نظارت‌ها از سوی سازمان‌های مسئول و تعزیرات را دوچندان می‌کند. به این ترتیب، افزایش نرخ ارز هم از دیدگاه عده‌ای عاملی تعیین‌کننده در نرخ آرد و درنتیجه قیمت نان است.
عده‌ای دیگر هم گرانی هزینه‌های پخت نان را دلیل اصلی افزایش نرخ آن عنوان می‌کنند. با این توجیه که هزینه‌های پخت نان به‌شدت بالا رفته و قیمت کنونی نان پاسخگوی هزینه‌ها نیست.
*فعالان چه می‌گویند؟
یکی از فعالان این بخش در گفتگو با «وطن روز» می‌گوید: گرانی‌هایی که به‌واسطه شرایط اقتصادی کشور به مردم جامعه تحمیل می‌شود را نانوایان هم تحمل می‌کنند. علاوه بر آن در یک‌سال اخیر، مواد اولیه تولید نان به شدت گران شده و قیمت تمام‌شده نان را بسیار افزایش داده است، درحالی‌که نان با وجودا ین افزایش هزینه با نرخ سال گذشته عرضه می‌شد.
وی می‌افزاید: علاوه بر رشد هرساله دستمزد کارگر، نرخ بیمه، هزینه آب و برق، یکی از مهم‌ترین نهاده‌های تولید نان، خمیرمایه است که آن‌هم گران شده. به گفته این فعال در واقع اگرچه دولت آرد را به صورت یارانه‌ای و البته دونرخی در اختیار نانوایی‌ها قرار می‌دهد، اما نانوا برای تبدیل این آرد به نان هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شود که به چشم دولت نمی‌آید و این هزینه‌ها هرسال افزایش پیدا می‌کند.
فعال دیگری در این زمینه می‌گوید: بحث آرد و تاثیر آن بر قیمت نان، ۲۰ تا ۳۰ درصد است اما آنچه دیگر هزینه‌های پخت یک نان را شامل می‌شود به مواردی چون دستمزد کارگر، حامل‌های انرژی، اجاره، نرخ حمل و نقل، مالیات و… بازمی‌گردد که هرکدام از این‌ها نسبت به سال گذشته گران‌تر شده است.
وی می‌افزاید: شرایط اقتصادی مردم برای ما بسیار اهمیت دارد و اطلاع داریم که گروه‌هایی توان خرید ندارند. در این شرایط دولت می‌بایست با ارائه تسهیلاتی به فعالان مانع گرانی می‌شد و یا آنکه با پرداخت یارانه‌ای جداگانه به اقشاری از مردم برای خرید نان این مشکل را سامان می‌بخشید.
*کیفیت نان، با افزایش نرخ، بی‌ارتباط است
اما نکته قابل‌تأملی که جدای از افزایش نرخ نان وجود دارد آنکه گرانی نان تا چه میزان به بهبود کیفیت و جلوگیری از تخلف کمک می‌کند؟ چراکه معمولاً در این شرایط نه‌تنها بر کیفیت نان اضافه نشده بلکه کاسته هم شده است.
واقعیت آن است که پایین بودن کیفیت نان، موضوعی است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرارگرفته و همواره با گلایه مردم مواجه بوده است. گفتنی است که این مورد، در زمان های گرانی نان، محسوس‌تر می‌شود.
فرید نقشینه، مدیر اجرایی انجمن تغذیه و سلامت غلات کامل درباره کیفیت نان به «وطن روز» می گوید: کیفیت نان بستگی به عواملی چون آرد، نیروی متخصص و…دارد. به عبارتی پخت نان خوب به عوامل مختلف وابسته است و توضیح می‌دهد: همان‌طور که اشاره شد آرد یکی از دلایل افزایش یا کاهش کیفیت نان است. زمانی که برای تولید آرد ،گندم‌های داخلی با گندم‌های وارداتی مخلوط شود قطعاً آرد هم کیفیت بهتری پیدا می‌کند و درنتیجه نان مرغوبی تولید می‌شود.
به گفته این مسئول، کیفیت گندم برخی از مناطق داخل کشور، چندان رضایت‌بخش نیست و تنها استفاده کردن آن‌ها باعث کاهش مرغوبیت آرد می‌شود ولی زمانی که همراه با گندم خارجی باشد آرد بهتری هم تولید می‌شود.
وی در رابطه با جایگاه نان، در کشور می‌گوید: معمولاً عنوان می‌شود که بیش از ۵۰ درصد از هرم غذایی دهک‌های ضعیف را نان تشکیل می‌دهد ولی به نظر می‌رسد به دلیل زنجیره غذایی و نوع ذائقه مردم، نان جایگاه مهمی در هرم غذایی مردم از ضعیف تا غنی دارد که چنین جایگاهی، توجه به سلامت این ماده غذایی را افزون‌ترمی کند.
استفاده از خبر با ذکر منبع بلامانع است
