گروه اقتصادی- نفیسه زمانی نژاد
درحالی که بازار خودرو در ماه‌های گذشته، با حرکت تند افزایش قیمت مواجه بود، بهارستان نشینان با طرح ورود خودرو به بورس کالا درصدد مقابله با روند صعودی قیمت‌ها برآمده‌اند. با این توجیه که راهکار فعلی برای کنترل بازار خودرو استفاده از ظرفیت بورس کالا برای عرضه خودرو است.
به گزارش وطن روز، عدم تناسب عرضه و تقاضا، شکاف قیمتی بین بازار آزاد و قیمت مصوب کارخانه و… باعث آن شده است که بازار خودرو دچار نابسامانی‌های زیادی شود. این‌گونه که مسئولان هر دفعه با ارائه راهکارهایی سعی در مهار این بازار داشته‌اند.
این بار در راستای کنترل بازار ، طرح عرضه خودرو در بورس کالا مطرح‌شده که بنا به اعتقاد عده‌ای از کارشناسان اگر اصل موضوع باهدف حذف واسطه‌ها، رونق صنعت خودرو و رسیدن به قیمت شفاف باشد، طرحی مطلوب است، اما زمانی که دوباره پای شورای رقابت برای تعیین قیمت پایه به میان می‌آید خلاف هدف اصلی تحقق می‌یابد.
همچنین گفته می‌شود با ورود خودرو به بورس کالا، توجیهات خودروسازان برای گرانی‌های بی‌مورد پذیرفته نیست، زیرا خودروسازان باید با رعایت قوانینی ، اقدام به تولید و عرضه خودرو داشته باشند.
ضمن آنکه با ورود خودرو به بورس کالا خرید این محصول تنها به‌صورت حرفه‌ای صورت می‌گیرد و این روال ،دست دلالان و واسطه‌گران را از بازار کوتاه می‌کند که درنهایت خودرو با روشی حرفه‌ای و باقیمت مصوب در بازار خریدوفروش می‌شود.
*خوب و بد عرضه خودرو در بورس کالا
اگرچه از سوی مسئولان اظهار می‌شود عرضه خودرو در بورس کالا، نتایجی چون کشف نرخ‌ها ، رفع رانت ایجادشده، تک‌نرخی شدن محصول، نظارت دقیق‌تر و کوتاه شدن دست دلالان را در پی دارد، اما سؤالات و ابهاماتی در رابطه با این طرح وجود دارد که مردم در انتظار پاسخ آنها هستند.
نخست آنکه این طرح در چه صورت می‌تواند کنترلی را بر بازار خودرو اعمال کند، عرضه خودرو در بورس تا چه میزان می‌تواند مشکلات صنعت خودروسازی را رفع نماید و مورد دیگر آنکه چه پیش‌شرط‌هایی برای تأثیرات مثبت چنین طرحی بر بازار خودرو لازم است؟
گفتنی است وظیفه بورس کالا، کشف قیمت محصول است و عرضه خودرو در بورس، قیمت خودرو را کاهش یا افزایش نمی‌دهد، بلکه قیمت این محصول را واقعی کرده و به تعادل می‌رساند که در صورت اجرای برخی از الزامات برای این طرح، ثبات در بازار خودرو ایجاد خواهد شد و سرمایه‌گذاری را برای مردم آسان‌تر خواهد کرد. اما این موضوع هم دور از انتظار نباید باشد که ممکن است بنا به دلایلی مانند افزایش نرخ ارز ، کاهش عرضه و… نرخ این کالا گران‌تر هم شود.
حال اگر خواهان تاثیرچنین طرحی بر کاهش نرخ‌ها هستیم فاکتورها و پیش‌شرط‌هایی لازم است که تغییر شرایط بازار وابسته به آنها است.
اما بنا به گفته آن دسته از افرادی که مخالف عرضه خودرو در بورس کالا هستند فعلاً چنین پیش‌شرط‌هایی وجود ندارد، زیرا در شرایط کنونی، بازار خودروی کشور تشنه‌تر از همیشه بوده و باعرضه خودرو در بورس کالا شاهد هجوم تقاضا خواهیم بود و به دلیل داستان همیشگی کمبود کالا با افزایش قیمت‌ها مواجه می شویم .در این میان شاید تنها به خودروسازان برای افزایش قیمت محصولاتشان کمک شود. براین اساس عرضه خودرو در بورس با چنین روشی، قطعاً باعث گرانی بیشتر خواهد شد .
در این راستا فربد زاوه، کارشناس صنعت خودروبر این باور است که ورود خودرو به بورس کالا کمکی به حل مشکلات بازار خودرو نمی‌کند؛ چراکه زمانی کالایی به بورس کالا عرضه می‌شود که دارای چند تولیدکننده و مصرف‌کنندگان متعدد باشد که سازوکار کشف قیمت به‌درستی انجام گیرد و مشتری حق انتخاب داشته باشد.
همچنین حسن کریمی سنجری دیگر کارشناس صنعت خودرو کشور نیز فروش خودرو از طریق بورس کالا را «خطای راهبردی» عنوان کرده و معتقد است بهترین روش برای کنترل وضعیت فعلی بازار خودرو، کاهش اختلاف میان عرضه و تقاضای خودرو در بازار خواهد بود. فروش خودرو به شیوه عرضه در بورس کالا تا زمانی که قیمت‌های فروش کارخانه‌ای اصلاح نشود، امری ناشدنی است. و البته در برابر، موافقان این جریان، اجرای این طرح را باعث سامان بخشی بازار خودرو می‌دانند . حجت‌الله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس، الزام به عرضه خودرو در بورس کالا را از اساسی‌ترین محورهای طرح «ساماندهی صنعت خودرو» عنوان می‌کند. همچنین جبار کوچکی نژاد، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس می‌گوید: با توجه به وضعیت فعلی، عرضه خودرو در بورس ازجمله بهترین راهکارها برای ساماندهی بازار است.
*عرضه خودرو در بورس ، مهارکننده نیست
مرتضی سامتی استاد اقتصاد در رابطه با تأثیرات عرضه خودرو در بورس کالا به «وطن روز» می‌گوید: عرضه خودرو یا هر کالایی دیگر در بورس کالا اقدامی بسیار صحیح است زیرا باعث ایجاد شفافیت می‌شود علاوه بر آنکه فروشنده و خریدار در شرایط رقابتی معاملات خود را انجام می‌دهند. به‌این‌ترتیب با ورود خودرو به بورس ، چنین اتفاقاتی را شاهد خواهیم بود ولی انتظار برای کاهش نرخ‌ها ، بیهوده است.
وی تأکید می‌کند: به‌هیچ‌وجه باعرضه خودرو در بورس قیمت‌ها کاهشی نخواهد شد وبه عبارتی طرحی نیست که مهارکننده نرخ‌های این بازار باشد.
به گفته این استاد اقتصاد، زمانی با ورود یک کالا در بورس ارزانی ایجاد می‌شود که با کمبود عرضه مواجه نباشیم و آن کالا به‌صورت انبوه تولیدشده باشد و برای افزایش سهم فروش در برابر رقبا در بازار بورس عرضه شود که تنها در چنین شرایطی قیمت یک کالا در فضای کاملاً رقابتی و برای افزایش سهم خواهی بازار ،کاهش پیدا می‌کند.
وی می‌افزاید: از طرفی هم بخش زیادی از خودروهای موردتقاضا در کشور وارداتی است درحالی‌که فقط کالای ساخت داخل وارد بورس می شود و خودروی خارجی هم مشتریان خود را دارد که نمی‌تواند در بورس عرضه شود. بنابراین آشفتگی بازار خودرو بر سرجای خود خواهد بود. جدای ازآنکه خودروهای داخلی هم با ورود به بورس کالا به دلیل عدم عمق عرضه تغییری در نرخشان به وجود نمی‌آید.
سامتی تصریح می‌کند: قطعاً اگر با افزایش عرضه خودرو روبرو بودیم این میزان از گرانی هم وجود نداشت و می‌افزاید : چه دلیل قانع‌کننده‌ای وجود دارد که خودرو ایرانی که تقریباً اغلب قطعات آن ساخت داخل است به علت گرانی دلار تا به این میزان افزایش قیمت داشته باشد. و تنها پاسخ قانع‌کننده کمبود این کالاست که تأثیر مستقیم بر قیمت‌ها دارد.
این استاد دانشگاه یادآور می‌شود: مورد دیگر که در رابطه باعرضه خودرو در بورس کالا مطرح است آنکه مردم ایران به خودرو با عنوان کالای سرمایه‌ای می‌نگرند دیدی که کاملاً اشتباه است و این نگاه در ۹۵ درصد کشورها وجود ندارد. زیرا اتومبیل برای مردم دیگر کشورها کالایی مصرفی محسوب می‌شود، اما در ایران به دلیل تلاش مردم برای حفظ قدرت خرید به کالایی چون خودرو نگاه سرمایه‌ای می‌شود. حال اگر باوجود چنین دیدگاهی خودرو وارد بورس هم شود امکان ایجاد رانت ،بسیار زیاد است. این گونه که در صورت کاهش نرخ‌ها عده‌ای آن را خریداری می‌کنند وگران تر در بازار آزاد ، می‌فروشند.
سامتی در پایان خاطرنشان می‌کند: اصل ماجرا که عرضه خودرو در بورس است به دلیل ایجاد شفافیت و رقابتی کردن فضا قابل‌قبول است، اما به دلیل عرضه اندک ، مردم نباید انتظار کاهش نرخ‌ها را داشته باشند چون مشکل فعلی، کمبود خودرو است که همچنان حل‌نشده باقی‌مانده است.
