گروه اقتصادی- نفیسه زمانی نژاد
انتشار خبر عرضه ۴۰۰ هزار واحد مسکونی، در شهریور ۱۳۹۸ با حضور رئیسجمهور، تحت عنوان اقدام ملی مسکن، ازجمله اخباری بود که روزنههایی از امید را برای بیمسکن های کشور به وجود آورد و اکنون نیز اجرای مراحلی از این طرح در مناطقی از کشور آغازشده است.
سیاست مسکن دار کردن اقشاری از مردم همواره توسط دولتهای مختلف با اشکال و طرح های متفاوت اجراشده، بهعنوانمثال در دوران دولتهای نهم و دهم برنامه مسکن مهر وجود داشت که بهعنوان راهبردی جدید برای خانهدار کردن اقشار بدون مسکن بهویژه اقشار محروم عملیاتی شد.
در ۴ سال نخست دولت یازدهم، نسبت به رفع نقصهای مسکن مهر کشور اقداماتی انجام شد و در دوره دوم ریاست جمهوری حسن روحانی، به منظور خروج از رکود و ایجاد رونق در بازار مسکن، طرح بزرگ اقدام ملی مسکن، کلید زده شد. اینچنین که وزارت راه و شهرسازی در کنار تکمیل مسکن مهر، تصمیم به اجرای سیاست تحریک تقاضا و افزایش عرضه در قالب طرح اقدام ملی مسکن گرفت. طرحی که پس از اتمام مسکن مهر، مهمترین حرکت وزارت راه و شهرسازی در جهات رفع دغدغه مردم و تولید کنندگان برای تأمین زمین محسوب میشود.
*میزان پیشرفت طرح اقدام ملی مسکن
بر اساس آمار موجود تاکنون ۷۷ هزار واحد زمین به شکل گروهی به واجدان شرایط مسکن ملی واگذار و ساخت٣٠٠ پروژه معادل ۵۴ هزار واحد آغازشده است. که از این تعداد حدود ۴۷ هزار واحد توسط سازمان ملی زمین و مسکن در استانها و ۳۱ هزار واحد هم مربوط به شهرهای جدید است و مقرر شده تا از این تعداد، واحدهایی که قابلیت افتتاح دارند توسط استانها و شهرهای جدید به ستاد معرفی شوند.
در اینباره محمود محمود زاده، معاون مسکن و ساختمان به «وطن روز» گفت: طبق آخرین آمار، ۳۰۰ پروژه که معادل ۵۴ هزار واحد مسکونی است آغازشده است. همچنین مقررشده تا اسامی و مشخصات ۷۷ هزار واحدی که به شکل گروهی زمین به آنها واگذارشده به همراه پیشرفت فیزیکی پروژهها در سامانه اقدام ملی مسکن وارد شود.
وی توضیح داد: از حدود ۴۷۰ هزارنفری که واجد شرایط دریافت مسکن ملی شناسایی شدند تابهحال ۶۵ هزار نفر افتتاح حساب کردند و قرار است تا از سامانه اقدام ملی مسکن بار دیگر پیامکی به واجدان شرایط ارسال شود. این مسئول بیان کرد: در استانها حدود ۵۰ درصد اراضی موردنیاز مسکن ملی، تأمین و به ریز ارسالشده است. درواقع از ۳۷۰ هزارنفری که واجدان شرایط دریافت مسکن ملی در ثبتنامیها هستند اراضی ۱۹۰ هزار واحد تأمینشده است.
به گفته معاون مسکن وساختمان، کمترین تعیین تکلیف متقاضیان مسکن ملی در استانهای البرز، تهران، ایرانشهر، اصفهان و خراسان رضوی رخداده که انتظار میرود تا این استانها هرچه سریعتر نسبت به تعیین تکلیف متقاضیان مسکن ملی استان خود اقدام کنند.
*طرح مسکن ملی در رونق این بازار، بدون تأثیر است
بحث مهمی که در رابطه با اجرای طرح اقدام ملی مسکن وجود دارد آنکه تا چه میزان چنین طرحی رونق دهنده بازار مسکن است؟ و چقدر میتواند خلا انباشت عرضه را برای دهکهای ضعیف یا حتی طبقه متوسط شهری پر کند؟
واقعیت آن است که طرح مسکن ملی، پس از مطرحشدن، موافقان و مخالفانی داشت و اظهارات متفاوتی را به وجود آورد. عدهای از کارشناسان، تجربه دولت حسن روحانی درزمینهٔ اجرای طرح بازآفرینی شهری در محلات هدف بافت فرسوده و مناطق حاشیهنشین را ناموفق دانسته و نسبت به تحقق ساخت مسکن ارزانقیمت در طرح اقدام ملی مسکن، طی این مدت معین شده آنهم در شرایط تورمی کشور و با در نظر گرفتن تسهیلاتی با نرخ کارمزد ۱۸ درصدی ابراز تردید کردهاند.
از دیدگاه مخالفان این طرح، پیامدی مانند مسکن مهر خواهد داشت و حتی ممکن است طولانیتر هم شود، چراکه با توجه به شرایط اقتصادی کنونی کشور و کاهش روند ساختوساز نمیتوان امیدوار به اتمام ۴۰۰ هزار واحد مسکونی تا سال ۱۴۰۰ باشیم. ازنقطهنظر مخالفان این طرح، دولت در طول ۷ سال گذشته اقدام بهخصوصی در حوزه مسکن نداشته و بعد از این سال ها طرح اقدام ملی مسکن را آغاز کرده که تا به حال، در آنهم اقدام قابلتوجهی نداشته است.
با این اوصاف آنطور که انتظار میرود، طرح اقدام ملی مسکن نمیتواند قیمتهای کاذب مسکن را بشکند. چهبسا اگر قرار بود مسکن برای خانوادههای فاقد مسکن در کشور از طریق همین طرح تأمین شود بایستی سالها قبل به این فکر میافتادند و تا کنون به پیشرفتهایی میرسیدند.
یک کارشناس اقتصادی با مردود دانستن تأثیرات طرح اقدام ملی مسکن بر این بازار به «وطن روز» گفت: طرح مذکور یک کپی دیگر از مسکن مهری است که هنوز مشکلاتش حلنشده است. سعید یاری در ادامه افزود: در طرح ملی مسکن ۴ شرط تأهل، عدم استفاده از تسهیلات دولتی حوزه زمین و مسکن از اول انقلاب اسلامی تاکنون، نداشتن مالکیت از تاریخ اول تیرماه ۸۴ به بعد و سابقه ۵ سال سکونت در شهر درخواست شده از مواردی است که باید متقاضی داشته باشد. در طرح مسکن مهر هم دقیقا همین شروط وجود داشت اما بعد از چند سال و به دلیل وجود واحدهای ساختهشده فاقد متقاضی، شرط تأهل حذف شد.
وی تصریح کرد: اما تفاوتهایی هم وجود دارد مثلاً تسهیلات طرح مهر، رقمی حدود ۵۰ میلیون تومان بود است. اما در طرح ملی مسکن باوجود افزایش تورم، قرار است ۷۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان وام به متقاضی پرداخت شود. یاری اظهار کرد: از دیگر تفاوتهای طرح ملی مسکن با طرح مسکن مهر آن است که طرح مهر در اوایل دولت نهم آغاز و عملیاتی شد که دولت در طی سالهای فعالیت خود بخش مهمی از طرح را اجرایی کرد و بازهم میزان قابلتوجهی از آن به دولت بعدی رسید. اما طرح مسکن ملی در آخرین سالهای دولت دوازدهم تصویب شد و هنوز هم به طور جدی وارد مراحل اجرایی نشده است. قطعاً بخش بزرگ این طرح به دولتهای بعدی میرسد و مشخص نیست اجرای آن باسیاستهای آنها هماهنگ باشد یا خیر.
وی در ادامه گفت: مشکل دیگر آن است که در این طرح مالک، سازنده، آورنده و… بهطور شفاف مشخص نیست و البته از همان زمان تصویب هم شیوۀ ساخت طرح اقدام ملی مسکن، موردانتقاد بسیاری از کارشناسان عمران و نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفت، زیرا بر اساس موارد طرحشده، این شیوۀ ساخت مسکن بر اساس قرارداد مشارکت بین وزارت راه و شهرسازی و انبوهسازان است که پس از اتمام پروژه و تکمیل واحدهای مسکونی، به نسبت آورده اولیه هر بخش، مالکیت واحدهای مسکونی بین انبوهسازان و وزارت راه و شهرسازی تقسیم خواهد شد. وی در مورد علت اصلی مخالفت کارشناسان گفت: مالکیت انبوهسازان بر واحدهای طرح اقدام ملی به دلیل دور شدن وزارت راه از نظارت های لازم بر این پروژه نیز از اشکالات این طرح است.
این کارشناس خاطرنشان میکند: درکل طرح، دارای مجموعه ضوابطی است که به نظر ناپایدار میآید، ازاینرو نمیتواند تأثیرات مثبت قابلتوجهی بر زمین، مسکن و خانهدار کردن مردم داشته باشد. در حالت خوش بینانه میتوان گفت شاید همان اتفاقی که برای مسکن مهر افتاد برای این طرح هم تکرار شود.
*طرح قابل قبولی است
احمد تولا، دبیر انجمن انبوهسازان نیز در رابطه با این طرح به »وطن روز» گفت: هنوز اتفاق قابلتوجهی در رابطه با طرح مسکن ملی رخ نداده ولی اگر در مسیر صحیحی پیش رود طرح قابل قبولی برای شرایط کنونی اقتصادی بشمار میآید. وی تأکید کرد: باوجود انتقاداتی که نسبت به طرح مهر وجود دارد مسکن مهر طرح نسبتاً موفقی بود که تعداد قابلتوجهی از مردم را خانهدار کرد به خصوص در برخی از مناطق، بسیار خوب اجرا شد. البته مسکن ملی هم تفاوت چندانی با طرح مهر ندارد مگر تفاوتهایی مانند تغییر نام و اینکه شرایط و موانع اداری طرح مهر برای مسکن ملی تا حدودی تسهیل و اصلاحشده است.
وی در ادامه در رابطه با میزان آورده اولیه متقاضیان برای مسکن ملی گفت: عدهای هنوز واریزی اول که ۴۰ میلیون تومان است را انجام نداده و فرجهای از طرف وزیر راه و شهرسازی به این افراد داده شده که در صورت عدم پرداخت اولیه حذف میشوند. تولا توضیح داد: آورده ابتدایی متقاضی پس از افتتاح حساب در بانک مسکن ۴۰ میلیون تومان است که واریز آن پس از افتتاح حساب الزامی است و در مراحل مختلف پیشرفت فیزیکی پروژه، متقاضی مجدداً باید مبالغی را بهحساب خود واریز کند. این فعال بازار مسکن بر این باور است که با توجه به شرایط فعلی، برآوردها از قیمت نهایی هر واحد، عددی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان خواهد بود که میبایست تا پایان پروژه پرداخت شود و البته بسته به شرایط، ممکن است این رقم متغیر باشد.
*مردم اعتماد کردهاند
براساس گفته های مسئولان، طرح اقدام ملی مسکن که به عنوان بزرگترین طرح مسکنی کشور در دولت دوازدهم کلید خورده، طرحی است که از همان آغاز، باوجود آنکه عدهای نگاه خوشبینانهای نسبت به آن داشته و دارند مخالفان زیادی هم داشته است. اما گذشته از نقدهایی که بر طرح اقدام ملی مسکن ارائه میشود، آنچه اکنون قابل اهمیت است اینکه عدهای از مردم به این طرح اعتماد کرده و ثبت نام انجام دادهاند و وعده دولت را به طور جدی برای ساخت مسکنهایی باکیفیت و ارزان که در موعد مقرر تحویل داده شود، پذیرفتهاند. بهاینترتیب انتظار میرود دولت دوازدهم با حمایتهای لازم از سازندگان و عمل به وعدههای خود، نتیجه خوشایندی را برای این طرح، محقق سازد.
استفاده از خبر با ذکر منبع بلامانع است
