گروه اجتماعی – رعنا امیری

در لغت نامه دهخدا برایش گفته اند« ماندن اصل مال و جابه جایی سود و منفعتش، برای اینکه مردم از منافعش بهره ببرند».امری که از صدها سال قبل در صدد بیرون آوردن انسان از رکود است و مانند اهرمی در دستان جامعه اسلامی ،هدفش توسعه و پیشبرد اهداف اسلامیست. توسعه ای برای رشد فرد و جامعه. سوالی که مطرح است اینست که در جامعه جوانی مانند ایران که هیچ چیز را بی دلیل نمی پذیرد و با نگاه شک و تردید با آن روبه رو می شوند تا دلیلی برای حقانیتش پیدا کنند. توانسته ایم قشر جوان را به سمت وقف و انفاق هدایت کرده تا این اطمینان را داشته باشند که وقف برای جامعه سود داشته و توزیع عادلانه ثروت در جامعه اسلامی را به دنبال دارد؟
قدمهایم را می شمردم که پیرمرد تکه کاغذی را نشانم می دهد. آدرس، همین نزدیکی هاست. نشانی اش را می دهم. تابلوی سفید رنگ بزرگی  را که رویش درشت نوشته «انتقال خون حاج اسماعیل افتخاری»،آدرسش بود. درست روبه رویم. نامی آشنا که روزی چند بار، بر روی تابلوهایی بزرگ و سفید می خواندم. چند قدم بالاتردرون کوچه ای، «پزشکی قانونی حاج اسماعیل افتخاری» و ته کوچه،«دبیرستان حاج اسماعیل افتخاری».قرار داشت. پیرمردی با ایمان با زمین های بسیار.اموالی که می توانست در دست فرزندان و نتایجش باشد یا بفروشد و پولش را در حسابش بخاباند یا هر کاری که دلش می خواست بکند، اما او حاج اسماعیل افتخاری بود و تصمیم گرفت بخشی از اموالش را وقف کند. وقف برای سلامت، برای آموزش، و وقف برای درمان؛ که امروز مردم زیادی از وقف هایی که کرده استفاده می کنند، البته این داستان زندگی مرحوم حاج اسماعیل افتخاری نیست؛ ولی باید بدانیم چه چیزهایی برای الگو گرفتن از حاج اسماعیل ها قرار دارد تا راه رفته او را برای بقیه جامعه، هدف بسازد.هدفی عالی که جامعه ای را به تعالی برساند.
«کشور مشکلات اقتصادی زیادی را پشت سرگذاشته و بسیاری دیگر را  در پیش رویش خواهد داشت. اما مساله وقف هیچگاه توقف نکرده است. اقتصاد جامعه اسلامی با همین امور خدایی، روی غلطت افتاده و حرکت می کند» رضا محمدی کارشناس و پژوهشگر امور دینی و اجتماعی و فلسفی، درگفتگو با«وطن روز»، با بیان این نکات، اضافه می کند: «وقف، واقف و کسی را که مالش را، هر چه هست و هر مقداری  هم که هست را ابدی می سازد، اینکه مرگ پایان زندگی است در این دنیا ولی دنیایی که واقف دارد با دیگران تفاوت می کند و درصورت مرگ وقف کننده، ثمرات وقفش هر لحظه به او می رسد وتا زمانی برکت مالش در این دنیا وجود دارد، او از این پاداش، بهره مند می شود»
محمدی در پاسخ به اینکه ، چرا واقفان جوان، به نسبت واقفان سن دار و مسن بسیار کمتر هستند، خاطر نشان می کند: «موضوع وقف که بسیار با اهمیت هم است در اسلام تاکید های زیادی شده و کار ما هم باید به دنبال شفافیت وانجام عکس العمل های فراوان در مسیر شناسایی موضوع و اهمیتش به مردم باشد. بسیاری از مردم و مخصوصا جوانها، معنی و مفهوم وقف را نمی دانند یا به خوبی آن را درک نکرده و یا همان چیزی از وقف در ذهنشان است که از قدیم و گذشته، سینه به سینه به آنها منتقل شده است. »
محمدی این را هم اضافه می کند که گاه مردم فکر می کنند موضوع وقف را باید در وصیت نامه هایشان ذکر کنند و پس از فوت،اموالشان  وقف شود یا اینکه مالشان را نگه می دارند تا زمانیکه به سن کهولت و ناتوانی رسیدند، تصمیم می گیرند وقفشان را انجام دهند. در حالی که در هر سنی که امکانش برایشان وجود دارد می توانند.  در جامعه اسلامی و حتی غیر اسلامی هم  می بینیم که در زمان حیات  و مخصوصا در جوانی بخشی از اموالشان را وقف می کنند و البته گاهی هم مردم نمی دانند که چه چیزی را باید وقف کنند، اصلا چیزی برای وقف کردن دارند یا نه؟ و این را باید با کمک هم و با تبلیغات و گفتگو وازدوران مدرسه با روشهای نو و جذاب به کودکان، نوجوانان و جوانانمان منتقل کنیم.

*به نظر شما موضوع وقف بخش هایی از کوه دماوند که مدتی قبل  در رسانه ها هم به آن پرداخته شد و موضوعات اینچنینی، در نگرش مردم به وقف و تمایل آنها تاثیر می گذارد ؟
بی تاثیرهم نیست. ببینید، دقت باید کنیم که نام وقف، کجاها و توسط چه کسانی به کار می رود و چه اهدافی وجود دارد وچه این خبر، صحیح بوده باشد یا شایعه، مسلما مردم و مخصوصا افرادی که دنبال تحقیق و پژوهش دقیقتری نیستند به سمت اطلاعات غلط کشیده شده و ذهنیت درستی درآنها شکل نگرفته و ممکن است در عملکردشان هم تاثیر بگذارد. وقف برای ارتقا جامعه است. برای ایجاد بنا و ساخت وآماده سازی زیرساخت در یک جامعه و اجتماعی که هدف مشخصی از این در اختیارگذاشتن اموال یا سرمایه در حوزه ای خاص، دارد و بحث خودنمایی یا جمع کردن مال  به معنا ی منفی یا بیهوده، اصلا مطرح نیست و نباید اجازه مطرح شدن داده شود.
*مدرسه و بیمارستانهای زیادی در کشوروقف شدند، امروز که مشکلات زیادی گریبانگیر هموطنانمان شده آیا لازم به نظرنمی رسد که موضوع وقف بیشتروبا روشهایی نوین به آن پرداخته و حرکت و تکاپویی در جامعه به وجود آورد؟
همیشه باید برای ایجاد و نشان دادن موضوع مهم و با اهمیت وقف به مردم و بخصوص قشر جوان و تحصیلکرده مان، از روشهای نو و ابتکاری بهره ببریم. همانطوری که گفتم وقف در جامعه اسلامی به آن اهمیت داده می شود و مسلمانان هم در وقف کردن بسیار ید بلندی دارند اما در جوامع غیر اسلامی هم، به نوعی، همین وقف انجام می شود. مثلا جوانی که جایزه بزرگی را دریافت می کند و مکانی را برای ترویج و پرورش جوانانی مانند خود ایجاد می کند. نیت فرد انجا، کمک کردن است. یا اینکه مکان یا علمش را در اختیار مسوولان جامعه قرار داده تا به صورت گسترده تری از آن بهره برداری کنند.اتفاقا می بینیم که نهادهای خیریه در جهان غرب و غیر مسلمان به سرعت در حال پیشرفت است و این بدان معناست که آنها فایده های این امور را به خوبی درک کرده اند. پس نباید اجازه دهیم هر مساله ای موضوع ارزشمند و کلیدی وقف را در حاشیه خود بگیرد و اینجاست که بارها گفته شده وقف بر روح جامعه تاثیر می گذارد و مردم باید مطمعن شوند که وقف بیشترین نفع را برای آنها دارد و داشته است و در آینده خواهد داشت.