گروه اجتماعی ـ رعنا امیری

خبرهایی که از طریق انتشار فیلم و عکس در فضای مجازی، موضوع مورد بحث جامعه است، کم نیستند و اینروزها با جست‌وجویی کوتاه در اینترنت می بینیم که زندگی افراد بسته به ثانیه ها، تغییر میکند و بقولی«از حالی به حال دیگر می شود.» مانند همین ضرب و جرج در آبادان که سوژه رسانه ها شد و همه ما جریان کتک خوردن دختر آبادانی، را با جزییات می دانیم. خبری همراه با تکه فیلم های مختلف از زمان حادثه و بعد آن، که هیچکدام برای اهالی ناوارد و نا متخصص، کارایی ندارد.

* ماجرای ضرب وشتم دختری آبادانی
شیارهای خون روی صورت زن جاری شده  است. بی دفاع روی زمین دراز کشیده و افراد زیادی از زن و مرد در اطرافش جمع شدند. پاهای مردی با لباس فرم حراست پالایشگاه نفت، روی سینه های زن قرار گرفته، انگار که قصد دارد از بلند شدنش جلوگیری کند. این تمام اطلاعاتی است که در یک فیلم کوتاه دست به دست شده از فضای مجازی آبادان که به سراسر کشور ارسال شده، میبینیم.
می گویند زنی آبادانی است که برای تسویه حسابی  شخصی وارد منزل طرف مورد اختلافش (مرد خانه) در محوطه خانه سازمانی شرکت نفت شده است و به محض ورود، توسط دو زن از اهالی منزل به شدت کتک خورده است. در قسمتی از فیلم رفتار زشتی انجام می گیرد که از چشم ناظران دور نمانده است و همان عمل ناشایست به سرعت بخشیدن در انتشار فیلم کمک زیادی کرده است. پرونده ای که در حال حاضر در دست بررسی های بیشتر و موشکافانه تری قرار گرفته و هر روز قسمتی از جزئیات حادثه توسط مسئولین زیربط علنی می شود.

 *استفاده نا به جا از فضای مجازی
امثال این دست فیلم ها، کم که نیستند حتی میتوان گفت هر روز زیادتر هم می شوند و زندگی همه ما دیگر مثل گذشته در امنیت نمی گذرد. هرلحظه باید مراقب باشیم دوربینی به سمتمان گرفته نشود. دوربینی که ما را هم سوژه ای در دست بقیه بسازد. سوژه ای که سبب می شود به محض وقوع یک اتفاق، خیلی ها موبایل ها را درآورده و شروع به گرفتن فیلم و عکس از افرادی می کنند که هیچ ربطی به آنها ندارد و همین دخالت سبب تغییر رویه های بسیاری در جریان زندگی افراد در جامعه ما شده و می شود.
در موضوع اخیر در آبادان، خبری که ماجراهای حاشیه ای هم به خود یافت و تمام رسانه های فارسی زبان به سرعت، خبر را مخابره و گزارش کردند؛ حتی بدون آنکه اطلاعات خاصی از طرفین دعوا بدانند و متاسفانه بسیاری از سایت های خبری داخلی، خبرهای خود را با همان تکه های فیلم حادثه همراه کرده و سبب انتشار بیشتر آن شدند. انتشاری که افکار عمومی جامعه را تهییج کرده است. عملی که از نظر قانونگذاران جرم است و نباید حریم خصوصی افراد را مورد تفتیش قرار داد و با حیثیت و آبروی آنان بازی شود. طبق ماده ۱۷ قانون، «هرکس به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.» اما چه چیزی سبب این دخالت ها می شود و بعد از اطلاع رسانی هایی که به مردم در مورد خطرات انتشار عکس و فیلم در فضای مجازی، داده شده، در هر حادثه ای از جمعیت دوربین به دستان کم نمی شود؟
«سعید سمیع پور» آسیب شناس اجتماعی که سالهاست در اینگونه موضوعات تحقیقات فراوانی داشته در گفت و گو با «وطن روز» گفته است: با وجودی که فیلم های گرفته شده از زمان حادثه های این چنینی که در بین مردم دست به دست می چرخد، می تواند جرم باشد و جرائم بیشتری را ایجاد نماید و جان افراد بی گناهی را در معرض خطر بیندازد اما می‌بینیم که داوری های خودسرانه و عوامانه هیچ توقفی نکرده و افکار عمومی سوار بر هیجانات و احساسات، خود حرکت می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: برای هر موضوعی کارشناسان و پژوهشگران زیادی در کشور حضور دارند که پس از مدتها بررسی نتایج را اعلام می کنند در حالی‌که جولان فضای مجازی و این‌که هر که علاقه داشت با یک موبایل فیلمی بگیرد و در فضاهای مجازی داخلی و خارجی پخش کند، همانطور که گفتم خودش اسباب اتفاقات جدیدتری را در آینده ایجاد می کند.
بر اساس گفته های این آسیب شناس حوزه اجتماعی «اگر هم فیلمی گرفته می‌شود به جای پخش کردن در فضای مجازی ابتدا باید به دست مسئولان انتظامی و دادگستری مربوط به پرونده موردنظر برسد تا بتوانند با مشاهده دقیق تر و تشخیص سره از ناسره، زودتر به نتیجه برسند که این برای همه بهتر است.»
سمیعی با اشاره به خطرات و مشکلاتی که دخالت در حریم شخصی دیگران می تواند برای افراد ایجاد کند، اظهار می‌کند: ایجاد و جمع کردن طرفداران زیاد، در فضاهای مجازی یکی از مهمترین علت‌های ترغیب عده ای به گرفتن عکس و فیلم از اتفاقاتی است که به آنها مربوط نیست و در این بین غفلت های کوچکی اتفاق می‌افتد که سبب جرائم بزرگ و خطرناکی می شود و زندگی عده ای را نابود می کند.»
با تمام آنچه که کارشناسان و پژوهشگران حوزه اجتماعی در مورد خطرات و آسیب های این گونه رفتارهای بی برنامه و نزدیک شدن به حریم دیگران می دهند، اتفاقاتی در کشورمان افتاده که خودِ فرد دوربین به دست را به خطر انداخته و حتی قبل از اینکه بتواند خود را از خطر برهاند آنقدر درگیر سوژه اش بوده که جانش را از دست داده است. پس چه بهتر، هر حوزه ای را به متخصصانش سپرده و از طریق آنها جویای خبرهای اطرافمان باشیم.