گروه اجتماعی- رعنا امیری

بازار کتاب و نشر در ایران به نسبت بسیاری از کشورها وضعیت رو به رشدی نداشته و با آمدن کرونا و تعطیلی نمایشگاه کتاب، زنجیره فروشندگان، توزیع کنندگان و ناشران کتاب به فضای مجازی روی آورده و نفس های کوتاهی در این فضا می کشند.
چه در غرب، شرق، شمال، جنوب یا مرکز باشیم، دروازه دانشگاه تهران و راسته کتاب فروشی‌های انقلاب تصویر آشنای کتاب و حوزه نشر را برای همه تداعی می کند. خیابانی معروف که شهرتش را به خاطر کتاب و کتابخوان و ناشر کتاب به دست اورده است. آنجا مرکز خرید نیست، محل دانشگاه است و کتاب، اما کرونا، به آنها هم رحم نکرده و پای صحبت هر کس در این حوالی که می نشینیم از روزهای بیکاری و ناشران غیرمسوول و خوانندگان کم لطف گله دارد.

*صنعت نشر، قبل از کرونا به کما رفته بود
محمد صادق علیزاده، مدیر تبلیغ و ترویج در انتشارات امیرکبیر است و در گفت‌وگویی با «وطن روز» با اشاره به وضعیت حال حاضر بازار نشر کتاب گفت: با وجود فعالیت بیشتر در فضای مجازی در دوران کرونا، باید توجه داشته باشید که اسفند، ماه تاثیرگذاری برای بازار کتاب و نشر است که به خاطر شیوع ویروس در ایران تعطیل بودیم. نمایشگاه کتاب هم عددهای بزرگ مالی در بازار کتاب به وجود می آورد را هم از دست دادیم. از آن‌طرف خرید کتاب در ساعتهای سرشب صورت می گیرد که بنا بر دستور ستاد ملی مقابله با کرونا ساعت ۶ عصر باید کرکره ها پایین بیایند، پس عملا می بینیم راه زیادی برای ما باقی نمانده و دوران سختی را می گذرانیم.
علیزاده تعداد ناشران را در لیست وزارت ارشاد ۱۲ هزار می داند و تصریح میکند که از این تعداد، اگر خوشبینانه نگاه کنیم فقط ۲ هزار نشر در ایران فعالیت عمده و تخصصی دارند و مابقی فقط از این بازار ارتزاق کرده و باعث می شوند با کوچکترین مشکل اقتصادی در بازار کتاب و نشر، مشکلات این صنعت را به بحران تبدیل کنند. او صنعت نشر را به مانند موجود به کما رفته ای می داند که کرونا تنها یک لگد به آن زده و با وجود این‌که توزیع اقلامی چون کاغذ و زینک با نرخ دولتی است ولی از آنجا که اقتصاد کشور در شرایط بحرانی است، این مشکل تنها برای ما نیست و برای بازار گل های زینتی، بازار پوشاک، غذا و …. هم وجود دارد.
علیزاده انتشارات امیرکبیر را از اولین ها در فضای مجازی برای رونمایی کتاب معرفی می کند و می‌گوید که کتاب «خاله سیاه عربی» در اینستاگرام رونمایی شد و در این ماههایی که کرونا بر صنعت ما حکمرانی کرده از چاپ کتاب های چاپ اول و نیز تجدید چاپ های معتبر غافل نشدیم. ولی در هر صورت با بسته شدن دانشگا ه ها و مدارس خیابانهای انقلاب خالی از دانشجو و باطبع خالی از خواننده و فروشنده خواهد بود و حتما می‌دانید که زنجیره نشر و کتاب، یک صنعت بزرگ و متصل از ناشر و توزیع کننده و فروشنده ها است که همه آنها در این رکود بازار زیان دیده اند.
او در پاسخ به این سوال که انتشارات امیرکبیر چند کارمند خود را اخراج کرده، پاسخ داد: ما فردی را اخراج نکردیم ولی شنیده ام که در نشرهای دیگر، این اتفاق ناخوشایند افتاده است.

*زیست کرونایی
انتشارات قدیانی هم از انتشارات بزرگ حوزه نشر است که روابط عمومی آن در پاسخی کتبی که برای «وطن روز» ارسال شده، توضیح می‌دهد «شیوع ویروس کرونا همراه لطمه سنگینی که بر پیکر جهان وارد کرد، صنایع و مشاغل فرهنگی را نیز مورد هدف قرار داد که یکی از مهم‌ترین آنها صنعت نشر کتاب بود. صنعت نشر از جمله صنایعی است که به نظر می‌رسد همه‌گیری این بیماری نتایج و تأثیرات متفاوتی بر آن داشته است. با آغاز قرنطینه خانگی، کتابخانه‌ها، کتابفروشی‌ها، انتشارات و چاپخانه‌ها تعطیل شدند. این تعطیلی چالش‌های بسیاری برای این صنعت ایجاد کرد، اما مهم‌ترین آنها قطع زنجیره تأمین کتاب بود. بر همین اساس بسیاری از انتشارات، فعالیت‌های آنلاین خود را افزایش دادند. اما این اقدام یک راهکار موقت برای حفظ ارتباط با مخاطبان کتاب است  و هر چند رو به رشد است اما تقریبا دو درصد فروش کتاب را پوشش می‌دهد. از طرفی پس از اتمام موج های شیوع ویروس کرونا، کتابفروشی‌ها فعالیت خود را از سر می‌گیرند، اما مردم همچنان نگران حفظ سلامتی خود هستند و به همین دلیل خرید و فروش کتاب همچنان با معضل روبرو خواهد بود. در همه جای دنیا کتابفروشی‌ها مستثنی هستند و به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در این زیست کرونایی صنف ناشر و کتابفروش به مثابه سایر مشاغل ضربه دیده است. کاش می‌شد ساعاتی خاص برای فروش کتاب مشخص کرد و به طور رسمی اعلام می‌شد. قطعا انسان به غذای روح نیز همچون غذای جسم نیاز دارد. صنعت نشر علاوه بر بیماری‌های زمینه‌ای چون گرانی کاغذ و کمبود لوازم چاپ، شیوع ویروس کرونا نیز آن را از پای درآورد.‌ اما حمایت‌های دولت در ارائه کاغذهای دولتی تا حدودی نشر را نجات داده و ناشران توانسته‌اند حداقل ۵۰ درصد به فعالیت‌های خود ادامه دهند و اگر این حمایت‌ها نبود قطعا نشر نابود می‌شد  و امیدواریم همچنان ادامه پیدا کند هر چند معتقدیم که نشر باید روی پای خود بایستد.

استفاده از خبر با ذکر منبع بلامانع است