گروه اجتماعی- رعنا امیری

فرش دستباف جزو زندگی ایرانی ها بوده و هست، زندگی ای که اینروزها برای عده ای، فقط با فکر فرش با کیفیت می گذرد. اقتصاد جهانی، تحریم ها و بازاریابی سنتی فرش ایرانی، سبب شده است کشورهایی چون هند، نپال، پاکستان، ترکیه و… دست به تولید فرش هایی زده تا بتوانند مشتریانی در بازارهای جهانی برای خود پیدا کنند، هشداری برای آینده فرش دستباف که جزویی از هویت و اصالت ماست، اصالتی گلدار که با ترنج و بهشت و شاه عباسی گره به گره و رج به رج رشد کرده وهنوز جایی در تقویم هرساله مان ‌ندارد.
* مدیریت یکپارچه برای فرش دستباف
«فرش دستباف ایرانی متولیان زیادی در کشوردارد، ازوزارت تعاون، کارو اموراجتمایی گرفته تا سازمان صنعت، معدن، تجارت و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تا تشکل ها و انجمن های بسیاردیگر» این نظر اسماعیل چمنی رییس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز است که می گوید: فرش فقط یک کالا نیست، بخشی از تاریخ و هویت ماست که نیازمند مدیریتی واحد برای احیا و اعتلایش می باشد.
او با اشاره به سردرگمی بافندگان و دست اندرکاران فرش دستباف از تنوع نظرات مدیریتی بر فرش ایرانی، تاکید می کند: فرای رکود بازارها و کمبود نقدینگی، اولین گام برای رونق فرش دستباف، اعمال مدیریتی واحد، بر بازار فرش می باشد.
چمنی با یادآوری انتخاب تبریز به عنوان مرکز جهانی بافت فرش دستباف در ۲۰۱۵، معتقد است که اشتغالزایی باید مهمترین هدف ما در بازار فرش باشد، اضافه می کند: مدیریت و کیفیت فرش در جهان از آن کشورمان بوده که باید حمایت ملی از تولید کننده و بافنده را جدی تر انجام دهیم. رییس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش ایرانی در تبریز، از حدود سالها سرگردانی و به حال خود رهاشدن در حوزه فرش دستباف نگران بوده و می گوید: کالایی مانند فرش که می تواند اثر مهمی بر صادرات کشور باقی بگذارد، چرا روزی را برای خود در تقویم ندارد؟
او مرکز ملی فرش را پاسخگوی وضعیت فرش دستباف نمی داند و معتقد است؛ باید تعدادی افراد تاثیرگذار و باتجربه در حوزه مدیریت فرش ایرانی دخالت و ورود کنند، افرادی از جنس بافنده وتولید کننده فرش دستباف.
به گفته چمنی، کارهای زیادی برای اعتلای فرش دستباف در تبریز از قبیل نشر ماهنامه تخصصی، برگزاری نمایشگاه های با کیفیت و امکان گفت‌ و گوی منظم رادیویی با بافندگان و تولیدکنندگان آذربایجان شرقی صورت گرفته است واضافه می کند: مدیریت متمرکز اگر در حوزه فرش وجود داشت کارهای زیادی برای تبلیغ فرش دستباف با کمک هم می توانستیم انجام دهیم.
* رکود تنها مشکل فرش ایرانی نیست
امیر خسروپور که به گفته خودش ۲۰سال از ۳۷سال عمرش را با فرش گذرانده،کارگاهی در کرج دارد که در گفت و گو با «وطن روز»، این طور می گوید: «بافنده های جدید کاربلد، نداریم و کسانی که از دانشگاه راهی بازار فرش می شوند، نیازمند آموزشهای جدی در بازار می باشند.»
او بر این باور است که نباید مقررات دست وپاگیر که منفعتی به حال بازار فرش به صورت جدی ندارد وضع شود زیرا که امروز فرش، فقط به حمایت نیاز دارد.
«روز ملی فرش دستباف نداریم در حالی که در دنیا با فرش باکیفیت ایرانی شناخته شده ایم» خسروپوراین ها را بیان و نظرش این است که: «تحریم و رکود وجود دارد اما از خودمان بپرسیم برای بافندگان و تولیدکنندگان و حتی مصرف کنندگان مان چقدر تسهیلات و راهکار جدید برای افزایش تقاضای فرش دستباف انجام دادیم.»
* تلخی خریدهای وعده ای
غلامرضا اخوان، که یکی علاقمندان و ازروسای گذشته دراتحادیه فرش دستبافت درقم بوده است، معتقد است که وضعیت فرش دستباف وابسته به امواج متغیر بازار بوده و اگر معیشت مردم اجازه خرید فرش دستباف باکیفیت را بدهد، فرش دستباف در کشور رشد می کند.
اخوان که «خریدهای وعده ای» را برای بازار فرش مناسب و به سود فرش ایرانی نمی داند، می گوید: باید فرش، به موقع و نقد به فروش برود تا استادکارها و بافنده ها و … بتوانند مطالبات و مواد مورد نیاز خود را تهیه کنند.
اوکه قم را خاستگاه فرش ابریشمی باکیفیت معرفی می کند در این باره توضیح می دهد که بافندگان فرش ابریشمی در گذشته به راحتی با پولی که از راه بافندگی به دست می آوردند، امرار معاش می کردند اما امروزاوضاع کاملا تغییر کرده و تنها کسانی به بافندگی رو می آورند که عاشق این هنر باشند ولی عشق به تنهایی در این حوزه کافی نیست ونیازهایی دیگری هم وجود دارد.
* ذائقه بازار جهانی را بشناسیم
بعضی از مسئولان در گفته های رسانه ای خود از رشد بین ۴۰ تا ۶۰ درصدی برای صادرات فرش ایرانی بکارمی برند درحالی که وقتی ازاحد عظیم زاده عضو اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف کشور، جریان این درصدها را جویا شدم با قاطعیت این درصدها را تکذیب کرد و اذعان داشت:« سال های متوالی درصادرات فرش دستباف درکشورم، اول بودم و همین جا اعلام می کنم که صادرات امروز فرش دستباف ایران بسیار پایین تر این درصدهاست. انبارهای پراز فرش بازارهای کشور، که از ۱۰ تا ۳ هزار قطعه در آن دیده می شود، دلیل این گفته است.
این تاجرفرش ایرانی در سال ۹۸ برای نخستین بار در تاریخ سه هزار ساله فرش ایران، بزرگترین فرش دستباف جهان را با مساحت ۲۰۰۰ متر مربع، بافته و در نمایشگاه فرش دستباف تبریز به نمایش گذاشت که خصوصیات منحصر بفرد این فرش بر میان اهالی متخصص این حوزه، برکسی پوشیده وخالی از لطف نیست که بدانیم این فرش در رکورد گینس هم به نام هنر ایران و ایرانی به ثبت رسیده است.
همانطور که خودش در رابطه با فرش وتجارت جهانی این محصول با کیفیت بارها تاکید کرده است: « باید ذائقه بازار جهانی شناسایی شود و با اینکه رکود بازارهای جهانی بر صنعت فرش دستباف ایران هم تاثیر داشته اما باید تلاشی برای بهتر شدن وضعیت کنونی و بهتر دیده شدندش انجام شود و بخصوص باید بدانیم فرشی که ایتالیا می خواهد با فرش مورد نیاز ژاپنی ها فرق دارد تا برای هر بازار، فرش متفاوتی تهیه شود.»
*تبلیغ فرش ماشینی به نام فرش ایرانی
«تبلیغاتی که برای صنعت فرش دستباف می شود کافی نیست و بارها خودم با هزینه شخصی برای فرش دستباف، تبلیغ کردم» عظیم زاده در ادامه این اظهارنظرش می گوید: بارها دیده ام که فرش ماشینی به نام فرش ایرانی به دنیا تبلیغ شده است در حالیکه نباید این اجازه، به دلیل ضربه زدن به صنعت فرش دستباف کشور، داده می شد و باید در تبلیغ، از نام«فرش ماشینی ایرانی»استفاده کنند.
این تاجر وطنی، با اشاره به تجربه سال های طولانی اش در زمینه فرش دستباف، خود را جزو سه نفر برتر صنعت فرش جهان می خواند و با لهجه شیرین آذری به ما می گوید: فرش ایرانی مانند برلیانی در رده اول جهان می درخشد و اول بودن، برای فرش بااصالت ایرانی همیشگی است.
او کیفیت فرش دستباف کشورمان را در جهان منحصربفرد دانسته و ادامه می دهد: موزه های برتر دنیا فرش ایرانی را، فرش با هویت می دانند و از آن نگهداری می کنند، در کدام موزه دنیا، فرش چینی یا هندی می بینیم؟ هیچ کجا،چون این ایران است که کیفیت فرش را حفظ کرده، با وجودی که هندی ها ابریشم ایران را می خرند و با آن فرش می بافند و به نام فرش دستباف ایران در بازارهای هدف خود عرضه می کنند اما کیفیت و هنر بافندگان ایرانی در آن خبری نیست.
عظیم زاده با اعلام این که ۲میلیون نفر در کشور مستقیم و غیر مستقیم از راه فرش زندگی شان می گذرد، می گوید: «فرش می تواند باعث اشتغال بسیاری از جوانان کشور شود اما دولتمردان ما پرمشغله هستند و گاهی توجه کافی به وضعیت فرش ندارند، آن ها وقتی پشت میزهای خود می نشینند به ایران خودرو و سایپا بیشتر از وضعیت فرش ایران دقت می کنند، در حالی که درخواست ما توجه کافی به همه حوزه هاست، ولی باز هم ازدولت و مجلس درخواست می کنم که وقت و بودجه کافی به صنعت فرش دستباف اختصاص دهند تا دست در دست هم فرش ایرانی را احیا کنیم.»
عظیم زاده که به حق از بهترین ها و دلسوزترین افراد فعال صنعت فرش ایران است، آن چنان از مزایای فرش دستباف می گوید که انگار، تکه ای از جانش است. تجربه به او و دیگر دلسوزان و علاقمندان فرش دستبافت و در کل هنر ایرانی، آموخته چه گهرهایی در کشور دارند. گهری چون فرش ایرانی ای که در کنار پسته و زعفران، نام پرآوازه ای در لیست اقلام غیرنفتی با کیفیت، در بازارهای هدف، برای خود دست و پا کرده، پس حیف است که جایگاه پرارزشش در جهان تغییر و یا بافندگان باغیرتمان از زمانی که برای فرش میگذارند، دلسرد شوند.