گروه اقتصادی- نفیسه زمانینژاد
گرانی بیسابقه نرخ مرغ آنهم در روزگاری که مردم در تأمین معیشت خود با مشکلاتی فراوان روبرو هستند از اتفاقات قابلتوجهی است که مباحث فراوان و دلایل گوناگونی را به دنبال داشته است.
اواسط سال جاری ستاد تنظیم بازار به دلیل کمبود و گرانی نهاده ها در بازار با افزایش یکباره قیمت مرغ موافقت و نرخ مصوب این محصول از ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان به ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومان افزایش یافت.
هنوز مدت زمانی نگذشته بود که نه تنها قیمت مصوب رعایت نشد، بلکه هر کیلوگرم مرغ با افزایش ۵ تا ۷ هزار توانی به عددی حدود ۲۷ هزار تومان رسید و اکنون هم با گرانی مجدد ۱۰ هزار تومانی مواجه است. در این میان مقامات مسئول و فعالان صنعت مرغ، دلایل گوناگونی برای وضع نابسامان قیمتها طی روزها و هفتههای اخیر در این بازار نام برده و درنهایت به افزایش تمامشده نرخ تولید میرسیم که مسبب اصلی آنهم نرخ نهادهها است.
در این حال آنچه قابلبحث است نگرانی مصرفکنندگانی است که بحث گرانی گوشت مرغ باعث آن میشود این ماده پروتئینی هم بهتدریج از سبد غذایی آنها حذف شود. مادهای که به دلیل قیمت تقریباً مناسبش، جایگزینی برای گوشت قرمز و غذاهای گرانقیمت دریایی بهشمار میآمد. در برابر این نگرانیها دیدگاه عدهای هم آن است که دولت میبایست با تأمین نهاده با نرخ مناسب، قیمت تمامشده تولید را کاهش دهد تا حاشیه سودی برای تولیدکنندگان وجود داشته باشد، یا آنکه کمکهزینهای را به عنوان یارانه به مردم پرداخت کند. البته بر اساس تجربههای قبلی انجام هرکدام از این پیشنهادها ناممکن و مصرفکننده بهناچار، پس از مدت زمانی خود را با این شرایط نیز سازگار خواهد کرد. گفتنی است، گرانی این ماده غذایی غالب در سفره های ایرانی درحالی رقم خورده که بر اساس مصوبه اخیر ستاد تنظیم بازار قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده ۱۴ هزارو ۴۰۰ تومان و قیمت هر کیلو گوشت مرغ برای مصرف کننده ۲۰ هزار ۴۰۰ تومان تعیین شد. اما اکنون نرخ ۳۶ هزار تومانی این محصول در بازار حاکم است.
*مرغ دوباره گران شد؟
در رابطه با دلیل گرانی مرغ، بسیاری بر این باور هستند که کمیابی مرغ، باعث افزایش نرخ شده است. فعالان این بازار بهویژه فروشندگان با تأکید بر کمبودهای اخیر مرغ برای عرضه میگویند، کاهش عرضه مرغ برشدت گرانی این ماده غذایی میافزاید. حتی شنیده میشود آشپزخانهها، رستورانها و تالارها به دلیل دشواری تهیه مرغ با مشکلاتی فراوان روبرو شدهاند. محمدعلی کمالی مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی، با اشاره به کمبود نهادهای دامی میگوید: علت بالابودن قیمت گوشت مرغ در بازار، کاهش جوجه ریزی در ۱.۵ ماه گذشته است.
به گفته این مسئول اکنون در اکثر استانهای کشور با کمبود عرضه مرغ زنده روبرو هستیم که همین امر در افزایش نرخ تأثیر داشته است.
عدهای هم معتقدند رفتارهای هیجانی مردم در خرید مرغ، برگرانی ها دامن میزند، و توصیه میکنند مردم بهاندازه نیاز اقدام به خرید گوشت مرغ کنند و بههیچوجه خرید برای ذخیرهسازی نداشته باشند تا شاهد ورود مرغ تولیدی جدید به بازار و کاهش قیمت آن باشیم.
برخی دیگر هم این موضوع را واکنش طبیعی به گرانیها میدانند و میگویند: زمانی که قیمت گوشت بهقدری بالاست که مردم توان خرید آن را ندارند، سراغ مرغ میروند و واضح است افزایش تقاضا در هر بازاری کمبود و درنهایت گرانی را به وجود میآورد.
همچنین کمبود و گرانی نهادهها نیز دلیل دیگر و شاید اصلیترین علت برای ایجاد چنین شرایطی در بازار مرغ باشد. پرویز فروغی دبیر کانون مرغداران گوشتی کشور، درباره افزایش بیسابقه قیمت مرغ به بیش از ۳۶ هزار تومان طی دو سه روز گفت: واقعاً نهاده در بازار نیست و باوجوداینکه گفته میشود نهادهها از گمرک ترخیص و به مرغداران اختصاص داد شده، اما در مقام عمل مرغداران نمیتوانند بخش عمده نیاز خود را به قیمت مصوب تهیه کنند.
و البته مسئولان دولتی بارها اعلام کردهاند که مشکل تأمین ذرت را برطرف میکنند که تاکنون برنامه و تمهیدات دولتی نتیجهای در برنداشته است.
از طرفی هم به نظر میرسد ایجاد شرایط گرانی در بازار مرغ جدای از مباحث مطرحشده، با ویروس کرونا نیز مرتبط است زیرا از ابتدای ورود این بیماری، بازار مرغ با مشکلاتی چون کاهش تقاضا، افت قیمتها، کمبود نهادههای خوراک طیور و کاهش نقدینگی روبهرو شد تا جایی که بنا به اظهارات مسئولان، پس از کرونا تولیدکنندگان این صنعت بیش از ۶ هزار میلیارد تومان یعنی یکچهارم سرمایه در گردش این صنعت را متضرر شدند که ضربه سنگینی به صنعت طیور کشور بشمار میآید. و درنهایت، باوجود چنین آسیبهایی، تولیدکنندگان، جوجه ریزی خود را کاهش داده که پیامدهایش اکنون در بازار نمایان شده است.
*مرغداران چه میگویند ؟
همانگونه که اشاره شد متضرر شدن مرغداران به دلیل گسترش ویروس کرونا از معضلاتی است که برای این صنف به وجود آمد. زیرا نبود مراسمهای مختلف، بهعلاوه کاهش قدرت خرید مردم در این روزهای کرونایی عاملی برای کاهش مصرف مرغ شد. و اوج گیری این ماجرا بهروزهای پایانی سال ۹۸ بازمیگردد که مرغداران همانند سالهای قبل برای ایام پایانی سال میزان جوجه ریزی خود را افزایش دادند اما غافل از اینکه ورود چنین ویروسی چه آسیبهایی را براین صنعت وارد میکند.
در رابطه با چنین چالشی فعالان این عرصه در گفتگو با «وطن روز» از مشکلاتی نام میبرند که باوجود رسیدن قیمت مرغ زنده به این قیمتها نباید تصور کرد آنها از این شرایط سود زیادی به دست میآورند، زیرا هزینههای تولید مانند واکسن و داروهای دامپزشکی، دستمزدها، حملونقل و … علاوه بر تأمین نهادهها بهقدری با گرانی همراه بوده است که بسیاری از فعالان، ترجیح به انصراف از ادامه کار دادهاند.
یکی از فعالان این صنعت با اشاره به ضررهای فراوانی که اواخر سال گذشته به مرغداران وارد آمد میگوید: مرغداران به امید جبران مشکلات یکساله خود، با اقدام به تولید بیشتر، درگمان فروش بیشتری هم بودند که ویروس کرونا ضرر هنگفتی به آنها وارد کرد زیرا از میزان خریداران این ماده غذایی بهشدت کاسته شد.
وی بیان میکند: کرونا باعث کاهش شدید تقاضا، افت بیسابقه قیمت مرغ و متضرر شدن تولیدکنندگان شد و با ادامه کرونا فعالان به این نتیجه رسیدند که جوجه ریزی را کاهش دهند که اینیک سوی ماجرا است و بحث افزایش نرخ دلار و گرانی چند برابری خوراک طیور همسوی دیگر است که اکنون نتیجه گرانی چند هزارتومانی مرغ نسبت به قبل شده است.
این فعال یادآور میشود: البته بازهم باوجود افزایش نسبی نرخ مرغ، همچنان مرغداران متضر هستند و سود چندانی عاید این فعالان نخواهد شد زیرا ضرری که کرونا بر آنها وارد آورده بسیار بیشتر از این سودهایی است که قرار است با گران شدن مرغ به دست آید.
فعال دیگری در این زمینه میگوید: افزایش جهشی نرخ نهادهها به میزانی است که هنوز فاصله قیمت مرغ باقیمت واقعیاش بسیار است و با ادامه این روند قطعاً مرغداران بیشتری از فعالیت کناره گرفته و تولید این محصول خوراکی با خطر مواجه خواهد شد.
وی میافزاید: اگرچه دولت یارانهای را به خوراک دام و طیور تعلق میدهد اما این یارانه به دست دامداران نمیرسد، به عبارتی به اسم دامدار اما به کام دیگران است. بنابراین بهتر است این یارانه بهجای دامدار ویا مرغدار به شخص مصرفکننده تعلق گیرد تا زمان گرانی مرغ و یا هر ماده پروتئینی دیگر با چنین نگرانیهایی از سوی خریداران مواجه نشویم.
همچنین دراینباره فروشندهای که در بخش عرضه تولیدات پروتئینی فعالیت دارد بیان میکند: باوجود کمبود نهادههای دامی فعلاً پیشبینی خاصی از ارزان شدن مرغ وجود ندارد و البته تولیدکننده و توزیعکننده هم راهکار دیگری ندارند. وی توضیح میدهد: ابتدای هفته جاری نر خ مرغ به ۳۳ هزار تومان و اکنون هم به ۳۶ هزار تومان رسیده است و علت اصلی خوراک کمیاب و بسیار گران مرغ است.
این فعال در پاسخ به میزان تعلق یارانه به مرغداران میگوید: هرچند کارگروه تنظیم بازار قیمت هر کیلوگرم مرغ را ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومان تصویب کرده و عرضه نهادههای دامی به تولیدکنندگان و دامداران را در برابر تحویل محصولات در شبکههای تعریفشده و با نظارت بازرسان وزارت صمت اعلام کرد اما تولیدکنندگان مرغ هم از عدم اختصاص نهاده دولتی شاکی هستند وگرانی مرغ را بنا بر همین دلیل عنوان میکنند.
*نظارت دقیق، لازم است
گفتنی است افزایش قیمت مرغ و سایر محصولات پروتئینی در بازار در حالی مشاهده میشود که برخی هم از تولیدات مازاد خبر میدهند. چراکه سالانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن گوشت مرغ در کشور تولید میشود که نیاز کشور تنها ۲ میلیون تن است. بنابراین آنچه باعث گرانیهای اخیر شده است سوء مدیریتهایی است که در زنجیره میانی تأمین خوراک دام وجود دارد. حتی گزارشهایی بیانگر آن است افرادی که نهاده با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد کردهاند آن را در بازار آزاد با قیمت بالاتر میفروشند و همزمان از عدم تخصیص ارز هم گلایه دارند.
براین اساس به نظر میرسد مشکلی درزمینهٔ تولید وجود ندارد. فقط نظارتهای دقیقی که بتواند این بازار و یا هر بازار دیگری را از نابسامانی و آشفتگی نجات دهد وجود ندارد.
